Raport NFZ dotyczący występowania nadciśnienia tętniczego w Polsce

Nadciśnienie tętnicze jest jedną z głównych chorób cywilizacyjnych, która dotyka co trzecią dorosłą osobę w Polsce. Ryzyko jego wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem, co nie oznacza że nie dotyka ono osób młodych a nawet dzieci. Istotą nadciśnienia tętniczego jest stałe występowanie spoczynkowego ciśnienia tętniczego powyżej normy.

Nadciśnienie tętnicze występuje gdy wartości ciśnienia są wyższe lub równe 140 mmHg dla ciśnienia skurczowego i/lub wyższe lub równe 90 mmHg dla ciśnienia rozkurczowego.

Nadciśnienie tętnicze nie jest chorobą jednorodną, wyróżniamy wiele postaci tej choroby: nadciśnienie pierwotne, wtórne, maskowane, nocne, białego fartucha, utajone, oporne, złośliwe, przyspieszone, zaostrzone ciążą, nadciśnienie ciężarnych i rzucawkę. Dodatkowo ze względu na duży wpływ stanu emojconalnego na chwilowe wartości ciśnienia wynikają z tego liczne błędy diagnostyczne. Z tego powodu nasza poradnia jak główny cel stawia sobie wnikliwą diagnostykę, której celem jest wykrycie potecjalnej przyczyny nadciśnienia i określenie jego typu oraz stopnia. Dzięki takiemu postępowaniu można ustalić optymalne postępowanie w chorobie i zastosować celowaną oraz precyzyjną terapie, z której korzyści pacjenta będą największe a ingerencja medyczna możliwie najmniejsza. Używamy do tego sprzętu klasy premium renomowanych firm medycznych. Wszystkie nasze urządzenia mają certyfikację ESC/ISH i przechodzą surowe testy zanim zostaną użyte do diagnostyki.

Diagnostyka nadciśnienia tętniczego

Na proces diagnostyczny nadciśnienia tętniczego składają się potwierdzenie rozpoznania, określenie przyczyny nadciśnienia (czy jest ono samoistne czy wtórne) oraz ocena ryzyka powikłań i wywiad dotyczący m.in. chorób współistniejących.

Rozpoznanie nadciśnienia tętniczego opiera się przede wszystkim na stwierdzeniu przekroczenia norm wartości ciśnienia skurczowego i/lub rozkurczowego podczas co najmniej dwóch pomiarów wartości ciśnienia w gabinecie lekarskim w czasie dwóch wizyt lub przekroczenie wartości prawidłowych podczas kilkukrotnych domowych pomiarów ciśnienia przez pacjenta. 

Po stwierdzeniu nieprawidłowości w pomiarach ciśnienia, lekarz powinien przeprowadzić z pacjentem szczegółowy wywiad, który obejmuje takie kwestie jak: obecność czynników ryzyka nadciśnienia i chorób współistniejących, wywiad rodzinny dotyczący występowania chorób układu sercowo-naczyniowego wśród bliskich, przyjmowanych leków które mogą podwyższać ciśnienie tętnicze, występowania objawów takich jak bóle w klatce piersiowej, omdlenia, uczucie kołatania serca, bóle głowy czy zaburzenia snu, prowadzonego stylu życia (dieta, aktywność fizyczna, nałogi).

Do postawienia rozpoznania, ustalenia przyczyny nadciśnienia tętniczego (nadciśnienie pierwotne czy wtórne), włączenia leczenia a także oceny skuteczności terapii niezbędne jest wykonanie podstawowych badań diagnostycznych takich jak:

• badania laboratoryjne: morfologia krwi obwodowej, stężenie glukozy, stężenie cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji LDL, HDL oraz trójglicerydów, stężenie sodu, potasu i kwasu moczowego, stężenie kreatyniny oraz ocena GFR, badanie ogólne moczu (w tym badanie białka) oraz mikroalbuminurii;
• 24-godzinna rejestracja wartości ciśnienia tętniczego – ABPM (ang. ambulatory blood pressure monitoring). Badanie polega na automatycznym całodobowym monitorowaniu ciśnienia tętniczego krwi w określonych odstępach czasu przez całą dobę, podczas snu i czuwania. Badanie to ma zasadniczą przewagę nad pojedynczymi pomiarami, ponieważ pozwala na ocenę zmienności wartości ciśnienia tętniczego w ciągu doby, co jest szczególnie ważne w kontekście ryzyka przyszłych chorób układu krążenia, a także umożliwia eliminację stresu związanego z pomiarami w gabinecie lekarskim i identyfikację chorych z tzw. „nadciśnieniem białego fartucha”, które nie wymaga leczenia. Ponadto za pomocą Holtera ABPM można ocenić ciśnienie centralne, które występuje lokalnie w aorcie i tętnicach szyjnych, a jego wartość istotnie może różnić się od ciśnienia mierzonego obwodowo na tętnicy ramiennej lub promieniowej. Wartość ciśnienia centralnego ma większe znaczenie diagnostyczne i prognostyczne w ocenie powikłań sercowo-naczyniowych.
• Ciągły, nieinwazyjny pomiar ciśnienia tętniczego  (Somnotouch NIBP) – za pomocą tego badania rejestruje się rzeczywiste (niezakłócone pracą mankietu) ciśnienie tętnicze skurczowe i rozkurczowe, również w nocy, w czasie fazy REM. Wartością dodana jest badanie holterowskie 3-kanałowe, pulsoksymetria, aktygrafia, badanie bezdechów sennych i oznaczanie PWV- wskaźnika sztywności naczyń. PWV ma bardzo duże znaczenie rokownicze oraz pozwala optymalnie dopasować leczenie.
• Badanie poligraficzne – pozwalające na ocenę zaburzeń oddychania w czasie snu (bezdechy), które to mogą być przyczyną podwyższonych wartości ciśnienia tętniczego.
• USG tętnic nerkowych (doppler) – badanie obrazowe istotne w diagnostyce nadciśnienia wtórnego, polegające na ocenie tętnic nerkowych i stwierdzeniu ich ewentualnych zwężeń.
• USG serca – echokardiograficzne badanie obrazowe struktur serca, które pozwala ocenić wpływ nadciśnienia tętniczego na struktury serca a także umożliwia ocenę skuteczności leczenia hipotensyjnego. 
• Test hamowania aldosteronu 0,9% NaCl – badanie hormonalne istotne w diagnostyce nadciśnienia wtórnego, polegające na pobraniu próbki krwi na aldosteron i ARO przed podaniem i po podaniu 0,9% NaCl.

Leczenie nadciśnienia tętniczego

Terapia nadciśnienia tętniczego uzależniona jest od przyczyny jego występowania i składa się z odpowiednio dobranego przez kardiologa leczenia farmakologicznego, leczenia schorzeń współistniejących przy nadciśnieniu wtórnym ( leczenie zaburzeń hormonalnych, chirurgiczne leczenie zwężeń w tętnicach nerkowych, leczenie bezdechów sennych itp.) oraz na leczeniu niefarmakologicznym polegającym na zmianie stylu życia. 

Stosowanie odpowiedniej diety, redukcja masy ciała oraz wprowadzenie do codziennej rutyny aktywności fizycznej mogą zapobiec postępowaniu choroby, obniżyć ciśnienie tętnicze chorego i pozwolić na zmniejszenie dawek stosowanych leków hipotensyjnych.

Chory na nadciśnienie tętnicze powinien mocno ograniczyć spożycie soli kuchennej. Dieta w nadciśnieniu tętniczym opiera się także na ograniczeniu, a najlepiej rezygnacji, ze spożywania naturalnej kawy oraz alkoholu. Ponadto kategorycznie powinno się zaprzestać palenia wyrobów tytoniowych. Natomiast osoby z nadwagą, dodatkowo powinny zadbać o zmniejszenie wartości energetycznej posiłków. 

Od dawna wiadomo że nadwaga bardzo często prowadzi do nadciśnienia tętniczego, jednakże najbardziej niebezpieczna jest tzw. otyłość brzuszna. Wysoka zawartość prostych węglowodanów w diecie podnosi ciśnienie – co ciekawe – wyjątkiem jest gorzka czekolada, która dzięki dobroczynnym flawonoidom, wykazuje właściwości hipotensyjne. 

Osobom z nadciśnieniem tętniczym zaleca się dietę niskosodową i wysokopotasową. Dania bogate rybi tłuszcz oraz oliwę z oliwek obniżające tzw. zły cholesterol. Ponadto świeże warzywa, owoce i niskotłuszczowy nabiał. Pamiętaj, że nadciśnienie tętnicze to nie wyrok i masz wiele narzędzi aby z nim walczyć, ale liczy się czas i szybka zmiana trybu życia oraz fachowa pomoc farmakologiczna.