Wady serca to różnego rodzaju zmiany anatomiczne, np.:

• nieprawidłowe połączenia między komorami serca, 
• anomalie w połączeniach między komorami serca a dużymi naczyniami, 
• niewłaściwe połączenia między dużymi naczyniami, 
• nieprawidłowa budowa i funkcja zastawek serca. 

Anomalie te powodują zaburzenia w przepływie krwi i wymiany gazowej w płucach oraz niedotlenienie tkanek i narządów. Taki stan obciąża dodatkową pracą określone części serca i pogarsza ich rozwój. Najczęściej stosowanym kryterium podziału wad serca jest okres życia, w którym doszło do ich wytworzenia. Dzieli się je na wrodzone (powstałe w życiu zarodkowym i płodowym) oraz nabyte, pojawiające się w następstwie przebytych chorób. Wady serca można również podzielić na sinicze i niesinicze. Nabyte to najczęściej wady zastawek – mitralnej, aortalnej i trójdzielnej. Czasami są bezobjawowe, lub powodują omdlenia, duszność, a także zaburzenia rytmu serca. Wrodzone najczęściej diagnozowane są u dzieci, ale czasami także w wieku dorosłym. Wystąpienie objawów ze strony układu krążenia wiąże się najczęściej z zaostrzeniem wady prowadzącej do niewydolności serca, co wymaga specjalistycznej diagnostyki oraz leczenia operacyjnego.

Wrodzone wady serca u dorosłych

Drożny otwór owalny

Drożny otwór owalny (ang. PFO –Patent Foramen Ovale) – otwór owalny jest połączeniem między przedsionkami serca w życiu płodowym, co jest konieczne do prawidłowego krążenia krwi w układzie krwionośnym nienarodzonego dziecka. W większości przypadków (około 70 proc.) otwór owalny ulega samoistnemu zamknięciu, a u reszty osób pozostaje on otwarty, co jest uznawane za wariant normy. Do przezskórnego zamknięcia tej wady są kwalifikowani pacjenci, u których występują nawroty incydentów zatorowych do ośrodkowego układu nerwowego lub pacjenci z dużym przepływem krwi między prawym i lewym przedsionkiem.

Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej

Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej (ang. ASD –Atrial Septal Defect) – najczęstszym rodzajem ubytku w przegrodzie międzyprzedsionkowej jest tzw.otwór wtórny(ASD II), który należy do jednych z najczęstszych wad prowadzących do powstania połączenia między przedsionkami. W większości przypadków ujawnia się on w wieku dorosłym, najczęściej po 40 roku życia, podczas badań diagnostycznych, które zostały wykonane z powodu wystąpienia takich objawów jak: spadek tolerancji wysiłku fizycznego, duszność,zaburzenia rytmu serca pod postacią migotania przedsionków, częste nawroty chorób dotyczących układu oddechowego. W badaniu EKG stwierdza się zaburzenia przewodzenia serca pod postacią bloku prawej odnogi pęczka Hisa. Jeżeli ubytek nie jest zbyt duży i spełnia kryteria aby go zamknąć, to metodą z wyboru jest leczenie przezskórne wykonywane przez kardiologów inwazyjnych. Zabieg ten polega na wprowadzeniu przez tętnicę udową specjalnej zapinki, która ma na celu zamknięcie otworu znajdującego się między przedsionkami serca. 

Ubytek przegrody międzykomorowej (ang. VSD –Ventricular Septal Defect) – jest to brak części przegrody, co prowadzi do przecieku krwi między komorami. VSD stanowi jedną z najczęstszych wad wrodzonych serca i w większości przypadków jest diagnozowany oraz leczony w dzieciństwie.

W przypadku małego ubytku bez towarzyszących objawów klinicznych nie ma potrzeby leczenia operacyjnego(zamknięcie ubytku za pomocą łaty z osierdzia pacjenta). Jednak u części osób z tą wadą może dojść do późnych powikłań takich jak: infekcyjne zapalenie wsierdzia, rozwój zespołu Eisenmengera, rozwój niedomykalności zastawki aortalnej przez wypadanie jednego z płatków czy zaburzenia rytmu serca.

Dwupłatkowa zastawka aortalna (ang. BAV –Bicuspid Aortic Valve) – zastawka aortalna znajduje się miedzy lewą komorą serca, a aortą wstępującą i w zdrowym sercu składa się z trzech płatków. Jej funkcja polega na uniemożliwieniu cofania się krwi w trakcie rozkurczu serca z aorty do komory. BAV jest jedną z najczęstszych wad serca u osób dorosłych, która występuje u około 1–2 proc. populacji ogólnej. W przebiegu tej wady może dojść z czasem do zwężenia zastawki aortalnej (stenoza aortalna), a współistniejące wady ściany aorty wstępującej mogą prowadzić do jej poszerzenia, rozwarstwienia lub nawet pęknięcia.

U pacjentów bezobjawowych, którzy mają dobrą tolerancją wysiłku fizycznego rokowanie jest określane jako dobre. Wystąpienia objawów klinicznych pod postacią duszności, bólów w okolicy klatki piersiowej czy zawrotów głowy i omdleń, są wskazaniem do zabiegu operacyjnego. Leczenie operacyjne polega na plastyce własnej zastawki lub wymianie zastawki aortalnej na sztuczną. Sztuczna zastawka serca może być mechaniczna lub biologiczna, a wybór między jedną z nich jest dokonywany na podstawie stanu klinicznego uwzględniającego wiek pacjenta oraz choroby towarzyszące.

Koarktacja aorty– wada ta polega na zwężeniu aorty, najczęściej między odejściem lewej tętnicy podobojczykowej, a przyczepem więzadła tętniczego (jest to odcinek aorty określany jako cieśń aorty), która w większości przypadków jest rozpoznawana i leczona w młodym wieku w związku wczesnym wystąpieniem objawów klinicznych. Zwężenie aorty jest związane z utrudnieniem przepływu krwi przez ten odcinek, co prowadzi do powstania większego ciśnienia krwi w górnej części ciała i mniejszego w dolnych partiach ciała. Postacie łagodne koarktacji mogą objawiać się dopiero w wieku dorosłym bólami głowy, szumem w uszach, krwawieniem z nosa oraz występowaniem zwiększonej męczliwości kończyn dolnych i skurczem ich mięśni, a także chłodnymi stopami. W zależności od stanu klinicznego leczenie może polegać na postępowaniu przezskórnym lub operacyjnym. Leczenie przezskórne jest wykonywane z dojścia z tętnicy udowej i polega na  poszerzeniu zwężonego odcinka aorty za pomocą specjalnego balonu (angioplastyka), a następnie założenia specjalnego rusztowania (stentu), który ma na celu utrzymać odpowiednią średnicę naczynia. Zabieg chirurgiczny polega na wycięciu zwężonego odcinka aorty i połączeniu pozostałych fragmentów aorty ze sobą.

Zespół Marfana– jest chorobą genetyczną prowadzącą do powstania nieprawidłowości w budowie tkanki łącznej przez co dochodzi do zmian w układzie kostnym, narządzie wzroku i w obrębie układu sercowo-naczyniowego. U 60–80%  pacjentów z zespołem Marfana występuje poszerzenie części wstępującej aorty, co może prowadzić do rozwoju tętniaka rozwarstwiającego aorty, a nawet do jej pęknięcia. W przebiegu poszerzenia aorty może występować niedomykalność zastawki aortalnej. Pacjenci nieleczeni żyją średnio 40 lat, dlatego bardzo ważna jest wczesna diagnostyka i profilaktyczne leczenie operacyjne, które może zapobiec rozwarstwieniu aorty. Zabieg kardiochirurgiczny polega na wymianie zastawki aortalnej oraz aorty wstępującej.

Zwężenie drogi odpływu prawej komory

Zwężenie drogi odpływu prawej komory – zaburzenie to jest najczęściej związane ze zwężeniem zastawki płucnej, która znajduje się między prawą komorą serca a pniem płucnym. Ponieważ postać umiarkowana i duże zwężenie postępuje wraz z upływem czasu, w wieku dorosłym mogą pojawić się objawy kliniczne takie jak ból w okolicy klatki piersiowej, utrata przytomności, duszność czy spadek tolerancji wysiłku fizycznego. Leczenie jest uwarunkowane stanem klinicznym pacjenta oraz zaawansowaniem wady. Istnieją metody korekcji zarówno metodami przezskórnymi jak i chirurgicznymi. Wyniki zabiegu są dobre, a odległa przeżywalność pacjentów jest porównywalna do populacji osób zdrowych.

Zespół Eisenmengera

W prawidłowych warunkach w sercu, w lewej komorze panuje wyższe ciśnienie niż w komorze prawej. Gdy istnieje połączenie między komorami lub przedsionkami, w przebiegu ubytku przegrody międzykomorowej lub międzyprzedsionkowej, krew płynie z miejsca o wyższym ciśnieniu do miejsca, w którym ciśnienie jest niższe – czyli z lewej strony na prawą. Do prawej komory zaczyna się dostawać więcej krwi, która zostaje wyrzucona przez pień płucny do krążenia płucnego, prowadzi to do rozwoju nadciśnienia płucnego.

Podwyższone ciśnienie w naczyniach płucnych powoduje wzrost ciśnienia w prawej komorze oraz w przedsionku, a w konsekwencji zmianę kierunku przecieku z prawej strony na lewą, co jest określane zespołem Eisenmengera. Wystąpienie tego zespołu, w przebiegu wad wrodzonych serca u dorosłych, świadczy o zaawansowaniu choroby i nieodwracalnych zmianach w układzie sercowo-naczyniowym. Przeciek z prawej strony serca na lewą jest związany z przepływem krwi ubogiej w tlen do krążenia ogólnoustrojowego, co prowadzi do objawów w postaci duszności, zmęczenia, omdleń oraz sinicy.

Nabyte wady serca

 Do najczęściej występujących nabytych wad serca należy zaliczyć:

• niedomykalność zastawki mitralnej (nazywanej również dwudzielną),
• zwężenie zastawki mitralnej,
• niedomykalność zastawki aortalnej,
• zwężenie zastawki aortalnej,
• niedomykalność lub zwężenie zastawki trójdzielnej.

Do przyczyn powstawania nabytych wad serca można zaliczyć: chorobę reumatyczną, bakteryjne zapalenia wsierdzia, zapalenie wsierdzia w przebiegu tocznia rumieniowatego, idiopatyczne wapnienie pierścienia ścięgnistego zastawek, a także dysfunkcje mięśni brodawkowatych powstające np. w przebiegu zawału serca.

Uszkodzenie zastawek w nabytych wadach sercapowoduje powstanie zwężenia odpowiedniego ujścia przedsionkowo-komorowego / tętniczego lub niedomykalność którejś z zastawek (bywają sytuacje, w których równocześnie pojawia się zwężenie i niedomykalność tej samej zastawki lub dwóch różnych). W zależności od rodzaju uszkodzonej zastawki dochodzi do zaburzeń hemodynamicznych na odpowiednim etapie cyklu pracy serca. Najczęściej procesowi patologicznemu ulega zastawka dwudzielna i zastawka aorty – czyli zastawki lewego serca,rzadziej zastawki prawego serca, do których zaliczamy zastawkę trójdzielną i zastawkę pnia płucnego. Obok nabytych wad serca, które są następstwem organicznego/strukturalnego uszkodzenia zastawek, występują również wady niedomykalności powstające wtórnie do powiększenia rozmiarów komór serca a w konsekwencji tego rozciągnięcia pierścienia zastawkowego odpowiedniej zastawki(czynnościowe).

W przypadku współistnienia zwężenia i niedomykalności jednej z zastawek, mamy do czynienia ze złożoną wadą, natomiast gdy jednocześnie występują wady co najmniej dwóch zastawek, to ten stan określa się jako wadę dwuzastawkową.

Zastawkowe wady serca najczęściej leczy się za pomocą metod chirurgicznych. Operacja ma na celu przywrócenia: fizjologicznego przepływu krwi w obrębie serca a także prawidłowych warunków hemodynamicznych. W trakcie interwencji chirurgicznych w przypadku wad zastawkowych dokonuje się próby naprawy uszkodzonej zastawki lub wszczepiane są biologiczne/sztuczne zastawki serca. Niekiedy u odpowiednio wyselekcjonowanych pacjentów można zastosować zabiegi przezskórnej korekcji wad.

Zastawka mitralna – wady nabyte

Zastawka dwudzielna, czyli mitralna, położona jest pomiędzy lewym przedsionkiem i lewą komorą serca. Następstwem jej uszkodzenia może być zwężenie lub niedomykalność- co więcej obie wady mogą ze sobą współistnieć.

Zwężenie zastawki mitralnej–nazywane również stenozą mitralną, powoduje utrudnienie przepływu krwi przez lewe ujście przedsionkowo-komorowe, wskutek czego krew zalega w lewym przedsionku (tym samym rozciągając go), następnie w żyłach płucnych oraz w naczyniach włosowatych płuc. Sytuacja taka doprowadza do gromadzenia się nadmiaru płynu w pęcherzykach płucnych i do powstania obrzęk płuc. Długotrwały obrzęk płuc powoduje wzrost ciśnienia w tętnicy płucnej, który wywołuje konieczność dodatkowej pracy prawej komory serca, jaka musi być wykonana by pokonać zwiększone ciśnienie. Doprowadza to do przerostu a później niewydolności prawej komory. Głównym objawem zwężenia zastawki mitralnej jest duszność, początkowo występująca tylko w czasie wzmożonego wysiłku fizycznego, potem nawet w spoczynku. Często wadzie tej towarzyszy kaszel, okresowo z krwiopluciem. W sytuacji, w której do stenozy mitralnej dołączy się niewydolność prawej komory serca, może dochodzić do powiększenia się wątroby i występowania obrzęków obwodowych.

Niedomykalność zastawki dwudzielnej(niedomykalność mitralna) – cechą charakterystyczną tej wady jest cofanie się w czasie skurczu lewej komory, strumienia krwi z lewej komory do lewego przedsionka, co powoduje jego znaczne powiększenie, a także wzrost ciśnienia w naczyniach płucnych, czego konsekwencją jest przekrwienie i obrzęk płuc. Podstawowym objawem choroby jest zła tolerancja wysiłku z towarzyszącą jej dusznością – w zaawansowanej jej postaci, w której dochodzi do niewydolności prawej komory, dodatkowo wystąpić może wodobrzusze i/lub obrzęki obwodowe kończyn dolnych.

Zastawka aortalna – wady nabyte

Zwężenie lewego ujścia tętniczego(zwężenie zastawki tętnicy głównej-aortalnej) – zastawka aortalna, znajduje się w lewym ujściu tętniczym i oddziela lewą komorę od aorty. Zwężona zastawka aortalna stawia zwiększony opór krwi wypływającej z lewej komory do aorty, powodując tym samym wzrost ciśnienia w lewej komorze. Lewa komora z uwagi na wykonywanie zwiększonej pracy, mającej na celu pokonanie oporu stawianego przez zwężoną zastawkę aortalną, przerasta – zazwyczaj proces ten postępuje powoli, dlatego początkowo przebieg choroby może być bezobjawowy. Do objawów mogących wskazywać na stenozę aortalną można zaliczyć bóle w klatce piersiowej umiejscowione za mostkiem (najczęściej pojawiające się w trakcie wysiłku fizycznego), omdlenia, duszność wysiłkowa a także zaburzenia rytmu serca.

Niedomykalność zastawki tętnicy głównej(aortalnej) – wada ta polega na cofaniu się części krwi wyrzucanej z lewej komory do aorty z powrotem do lewej komory (ma to miejsce w fazie rozkurczu serca). Następstwem tej wady jest powiększenie i przerost lewej komory. Podobnie jak w zwężeniu zastawki aortalnej, przebieg choroby może być długo bezobjawowy. W późniejszym okresie  występują bóle w klatce piersiowej, duszność wysiłkowa, a także nadmierne tętnienie tętnic szyjnych. Charakterystyczna dla tej wady jest zwiększona w trakcie jednego pomiaru różnica wartości pomiędzy ciśnieniem skurczowym i rozkurczowym.

Zastawki trójdzielna – wady nabyte

Niedomykalność zastawki trójdzielnej – najczęściej wada ta powstaje w wyniku powiększenia wymiarów prawej komory(wada czynnościowa). W jej przebiegu dochodzi do cofania się, w czasie skurczu komór, krwi z prawej komory do prawego przedsionka. Objawem towarzyszącym tej wadzie jest: duszność wysiłkowa, bóle brzucha oraz uczucie pełności a także powiększenie wątroby i wodobrzusze.

Wady serca 

to różnego rodzaju zmiany anatomiczne, np.:

• nieprawidłowe połączenia między komorami serca, 
• anomalie w połączeniach między komorami serca a dużymi naczyniami, 
• niewłaściwe połączenia między dużymi naczyniami, 
• nieprawidłowa budowa i funkcja zastawek serca. 

Anomalie te powodują zaburzenia w przepływie krwi, a w konsekwencji zakłócenia wymiany gazowej w płucach oraz niedotlenienie tkanek i narządów. Taki stan obciąża dodatkową pracą określone części serca i pogarsza ich rozwój. Najczęściej stosowanym kryterium podziału wad serca jest okres życia, w którym doszło do ich wytworzenia. Dzieli się je na wrodzone (powstałe w życiu zarodkowym i płodowym) oraz nabyte, pojawiające się w następstwie przebytych chorób. Diagnostyka wad serca :

Celem diagnostyki wad serca wykonuje się echokardiografię, technika diagnostyki obrazowej, która polega na badaniu struktur serca i dużych naczyń krwionośnych za pomocą ultradźwięków. Echokardiografia pozwala zlokalizować wadę serca i ocenić jej rozmiar.

W naszych poradniach we Wrocławiu oraz Głogowie i Bolesławcu używamy wysokiej jakości ultrasonografów (Vivid E95 oraz Vivid S70). W obliczu różnych typów budowy ciała i złożonych problemów medycznych, konwencjonalne systemy ultrasonograficzne często dają badania niediagnostyczne, które mogą prowadzić do upośledzenia skuteczności skoordynowanej opieki nad pacjentem. Uznając to wyzwanie, Firma GE przeniosła ultrasonografię serca i naczyń na nowy poziom dzięki nowej platformie obrazowania, zwanej cSound. Nasze sprzęty w Bolesławcu i Głogowie zapewniają bardzo dobrą jakość obrazowania serca w 2D, natomiast we Wrocławiu nawet w 4D.

1) USG serca (przezklatkowe-TTE)

Echokardiografia to badanie, w którym uzyskuje się obrazy ruchomych struktur serca (komór, zastawek, przedsionków, dużych naczyń) poprzez zastosowanie zjawiska odbijania się niesłyszalnych dla ludzkiego ucha fal ultradźwiękowych od tkanek mięśnia. Dzięki zastosowaniu zjawiska Dopplera w czasie echokardiografii możliwe jest również badanie i kolorowe obrazowanie prędkości przepływu krwi w sercu oraz naczyniach. To całkowicie bezbolesna, niewymagająca specjalnego przygotowania metoda do rozpoznawania chorób serca. Badanie można powtarzać wielokrotnie, ponieważ ultradźwięki wykorzystywane do obrazowania serca są całkowicie nieszkodliwe dla organizmu człowieka.

2) Przezprzełykowe USG serca (TEE)

TEE, czyli USG przezprzełykowe serca to badanie obrazowe, pozwalające na bardzo dokładną ocenę budowy serca i naczyń. Wykorzystywaną do badania sondę wysokiej częstotliwości wbudowano w gastroskop, który poprzez usta umieszcza się w przełyku badanego. Ze względu na bliskie sercu położenie przełyku uzyskiwane tą techniką obrazy serca i zastawek charakteryzują się bardzo wysoką jakością i skutecznością diagnostyczną.

W trakcie TEE ocenia się mięsień i wielkość jam serca oraz ich zawartość (zakrzepy, nowotwory), budowę zastawek (szczególnie w przypadku podejrzenia infekcji bakteryjnej, wirusowej lub grzybiczej), a także dużych naczyń serca, worek osierdziowy oraz przepływy krwi wewnątrz mięśnia. Badanie TEE wykonuje się w sytuacjach, w których klasyczne USG przezklatkowe TTE nie pozwala na postawienie precyzyjnego rozpoznania. Przygotowanie Pacjenta do leczenia operacyjnego i ocena przecieków wewnątrzsercowych to szczególne wskazanie do badania. Oferta KardioMedical z siedzibą we Wrocławiu obejmuje USG przezprzełykowe serca. Świadczymy wysokiej jakości usługi diagnostyczne, dbając o komfort oraz bezpieczeństwo wszystkich badanych.

Aby przygotować się do badania należy na kilka dni przed procedurą nie można spożywać alkoholu, a co najmniej 4-6 godzin przed badaniem nie wolno jeść. Do 2 godzin po diagnostyce nie należy spożywać płynów lub pokarmów.

3) USG z kontrastem (c-TCD, contrast transcranial doppler) 

Badanie to pozwala bezpośrednio uwidocznić przeciek pomiędzy prawym a lewym przedsionkiem oraz umożliwia wykrycie ewentualnych współistniejących anomalii przegrody międzyprzedsionkowej. Są nim pęcherzyki powietrza lub obojętnego i nierozpuszczalnego we krwi gazu podawane dożylnie. Najłatwiejszym sposobem jest podanie wstrząśniętego roztworu soli fizjologicznej (0,9% NaCl). Dostępne są także specjalne, gotowe środki kontrastowe. Dzięki zastosowaniu tego rodzaju substancji dochodzi do wzmocnienia sygnałów docierających do sondy. W efekcie na obrazie echokardiografu powstaje obraz o większej rozdzielczości, co pozwala na dokładniejszą ocenę budowy serca.

Badanie to wykorzystuję się przy diagnostyce chorych cierpiących na PFO. Przetrwały otwór owalny (PFO) to połączenie między przedsionkami serca, które jest pozostałością po krążeniu płodowym. Udowodniono, że obecność PFO wiąże się z częstszym występowaniem wielu schorzeń, w tym udaru niedokrwiennego mózgu i nawracających przejściowych incydentów niedokrwiennych na tle zakrzepowo-zatorowym. Wzrost ciśnienia w prawym przedsionku, który występuje w trakcie tzw. próby Valsalvy, czyli parcia lub kaszlu powoduje przedostawanie się krwi z prawego do lewego przedsionka. W ten sposób materiał zatorowy może dostać się drogą lewej komory do tętnic mózgowych, powodując ich zamknięcie, a w konsekwencji uszkodzenie mózgu i objawy udaru mózgu lub skurcz naczyń i wystąpienie objawów aury migrenowej. Podczas diagnostyki PFO jako środek kontrastowy powszechnie stosuje się mieszaninę soli fizjologicznej (0,9% NaCl) z powietrzem (w celu uniknięcia kontaminacji rekomenduje się pobranie powietrza przez filtr antybakteryjny).